Dodatki mieszkaniowe przyznawane i wypłacane są na podstawie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o dodatkach mieszkaniowych (teks jednolity Dz. U. z 2013r. poz. 966 z późn. zm.) oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2001r. w sprawie dodatków mieszkaniowych (Dz.U. z 2001r. nr 156 poz. 1817 z późn. zm.)
O dodatek mieszkaniowy mogą ubiegać się osoby, które spełniają jednocześnie trzy kryteria:
- posiadają tytuł prawny do lokalu
- spełniają kryterium dochodowe
- spełniają kryterium metrażowe.
Dodatek mieszkaniowy przysługuje:
- najemcom lub podnajemcom lokali mieszkalnych,
- osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych, do których przysługuje im spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
- osobom zajmującym lokale mieszkalne w budynkach stanowiących ich własność i właścicielom samodzielnych lokali mieszkalnych,
- innym osobom mającym tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego i ponoszącym wydatki związane z jego zajmowaniem,
- osobom zajmującym lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, oczekującym na przysługujący im lokal zamienny albo socjalny.
O dodatek mieszkaniowy mogą ubiegać się te osoby, u których miesięczny dochód na osobę w rodzinie, w okresie trzech pełnych miesięcy kalendarzowych poprzedzających datę złożenia wniosku nie przekracza:
- 125% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie wieloosobowym
- 175% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym.
Za dochód uważa się wszelkie przychody po odliczeniu kosztów uzyskania przychodu i składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych,chyba że zostały już zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.
Do dochodu wlicza się także dochód z posiadania gospodarstwa rolnego.
Do dochodu nie wlicza się świadczeń pomocy materialnej dla uczniów, dodatków dla sierot zupełnych, jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia się dziecka, dodatku z tytułu urodzenia dziecka, pomocy w zakresie dożywiania, zasiłków pielęgnacyjnych, dodatków pielęgnacyjnych zasiłków okresowych z pomocy społecznej, jednorazowych świadczeń pieniężnych i świadczeń w naturze z pomocy społecznej, dodatku mieszkaniowego, dodatku energetycznego oraz zapomogi pieniężnej, o której mowa w przepisach o zapomodze pieniężnej dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny, , dodatku energetycznego, zapomogi pieniężnej, o której mowa w przepisach o zapomodze pieniężnej dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne albo zasiłek przedemerytalny w 2007r., świadczenia pieniężnego i pomocy pieniężnej, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 20 marca 2015r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych, świadczenia wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 11lutego 2016r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, dodatku wychowawczego, o którym mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, dopłaty do czynszu, o której mowa w ustawie z dnia 20 lipca 2018r. o pomocy państwa w ponoszeniu wydatków mieszkaniowych w pierwszych latach najmu mieszkania, świadczenia pieniężnego przyznawanego na podstawie art.9 ustawy z dnia 22 listopada 2018r. o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski oraz świadczenia uzupełniającego przyznanego na podstawie ustawy z dnia 31 lipca 2019r. oświadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.
Trzecie kryterium, to określony metraż lokalu przypisany do ilości zamieszkujących w nim osób. Ustawa o dodatkach mieszkaniowych określa dokładnie normatywną powierzchnię mieszkania. Aby ubiegać się o dodatek mieszkaniowy powierzchnia ta może być przekroczona maksymalnie do 30%.
Normatywna powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego lub budynku mieszkalnego, w którym znajduje się tylko jeden lokal mieszkalny (dom jednorodzinny), w przeliczeniu na liczbę członków gospodarstwa domowego nie może przekraczać:
- 45,50 m2 – dla 1 osoby
- 52,00 m2 – dla 2 osób
- 58,50 m2 – dla 3 osób
- 71,50 m2 – dla 4 osób
- 84,50 m2 – dla 5 osób
- 91,00 m2 – dla 6 osób a w razie zamieszkiwania w lokalu mieszkalnym większej liczby osób dla każdej osoby zwiększa się normatywną powierzchnię tego lokalu o 5 m2.
W przypadku osoby niepełnosprawnej legitymującej się orzeczeniem o niepełnosprawności zwiększa się powierzchnię normatywną o 15 m2, jeżeli ze względu na niepełnosprawność wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju lub porusza się na wózku inwalidzkim.
Dopłata w formie dodatku mieszkaniowego przysługuje tylko do wydatków ponoszonych na powierzchnię normatywną, wydatki na dodatkowe metry osoba musi ponosić sama.
Dodatek mieszkaniowy nie pokryje 100% wydatków na mieszkanie, nawet jeśli jego metraż nie przekracza powierzchni normatywnej. Wynika to z tego, że osoba ubiegająca się o dodatek mieszkaniowy ma obowiązek przeznaczać część swoich dochodów miesięcznych na wydatki na mieszkanie.
Wysokość udziału własnego osoby w wydatkach mieszkaniowych jest określona w ustawie.
Maksymalna wysokość dopłaty to 50% wydatków stanowiących podstawę obliczenia dodatku mieszkaniowego.
W przypadku, gdy mieszkanie nie jest wyposażone w instalacje centralnego ogrzewania, centralnie ciepłą wodę czy brak w nim instalacji gazu przewodowego, osobie przysługują ryczałty, które stanowią część dodatku mieszkaniowego.
Aby ubiegać się o dodatek mieszkaniowy należy złożyć wniosek o przyznanie dodatku mieszkaniowego oraz deklarację o wysokości dochodów gospodarstwa domowego. Dane wykazane na wniosku musi potwierdzić zarządca zajmowanego lokalu mieszkalnego.
Osoby wynajmujące mieszkanie muszą dostarczyć kserokopię umowy najmu oraz oryginał tej umowy – do wglądu.
Właściciel domu jednorodzinnego jest obowiązany dołączyć do wniosku dokumenty albo oświadczenie składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań o wielkości powierzchni użytkowej, w tym łącznej powierzchni pokoi i kuchni, oraz o wyposażeniu technicznym domu a także przedstawić rachunki dotyczące wydatków, do których wlicza się opłaty za energię cieplną i wodę dostarczane do lokalu oraz opłaty za odbiór nieczystości stałych i płynnych.
Dodatek mieszkaniowy zostaje przyznany decyzją, na okres 6 miesięcy licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po złożeniu wniosku.
Osoba, która pobiera dodatek mieszkaniowy ma obowiązek opłacać na bieżąco swoją część należności za zajmowany lokal. Zarządca budynku ma obowiązek powiadomić organ wypłacający dodatek mieszkaniowy, jeżeli zaległości czynszowe obejmują pełne 2 miesiące. W takim przypadku następuje wstrzymanie wypłaty przyznanego dodatku mieszkaniowego. Jeżeli osoba ureguluje powstałe zaległości w okresie 3 miesięcy od dnia wydania decyzji o wstrzymaniu wypłaty dodatku mieszkaniowego, kwota wstrzymanego dodatku zostanie wypłacona. Jeżeli uregulowanie nie nastąpi w wyznaczonym okresie 3 miesięcy, decyzja o przyznaniu dodatku mieszkaniowego wygasa.
Jeżeli dodatek mieszkaniowy przyznano na podstawie nieprawdziwych danych zawartych w deklaracji o dochodach lub wniosku, osoba otrzymująca dodatek mieszkaniowy jest obowiązana do zwrotu nienależnie pobranych kwot w podwójnej wysokości (należności te wraz z odsetkami i kosztami egzekucyjnymi podlegają przymusowemu ściągnięciu w trybie postępowania egzekucyjnego).